شناسایی و تحلیل پیشران‌های توسعه آموزش تغییرات اقلیمی در آموزش عالی کشاورزی (مطالعه موردی: دانشگاه‌های منتخب ایران)

خسروی پور, بهمن; سواری, مسلم; نجات, سید جعفر

doi:10.22092/jaear.2025.370511.2073

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد و عضو هیات علمی گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی خوزستان

² دانشیار و عضو هیات علمی گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی خوزستان

³ دانشجوی مقطع دکتری، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی خوزستان

10.22092/jaear.2025.370511.2073

چکیده

در مواجهه با چالش‌های بی‌سابقه تغییرات اقلیمی، این پژوهش به شناسایی و اولویت‌بندی پیشران‌های توسعه آموزش تغییرات اقلیمی در نظام آموزش عالی کشاورزی ایران پرداخته است. دیدمـان تحقیـق آمیختـه و بـه لحاظ هـدف کاربردی با رویکرد اکتشـافی بـود. با بهره‌گیری از یک رویکرد ترکیبی (کیفی-کمی) و در چارچوب آینده‌پژوهی، داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با اعضای هیئت علمی گردآوری و با استفاده از تحلیل مضمون پردازش شد که منجر به استخراج ۴۰ مضمون پایه، ۲۳ مضمون سازمان‌دهنده و ۸ مضمون فراگیر گردید. در مرحله کمی، با به کارگیری روش تحلیل ساختاری میک‌مک و نظرسنجی از ۱۵ خبره، پیشران‌های هشت‌گانه مرحله قبل در چهار دسته راهبردی، مؤثر، مستقل و وابسته اولویت‌بندی و تحلیل شدند. یافته‌ها حاکی از پایداری سامانه آموزش تغییرات اقلیمی و شناسایی «آموزش و تربیت نیروی انسانی» به عنوان کلیدی‌ترین پیشران راهبردی بود. پیشران‌های مؤثر شامل «حکمرانی و ساختار نهادی»، «ارزیابی مستمر و تضمین کیفیت آموزش»، «عدالت آموزشی»، «محتوای آموزشی و برنامه درسی» و «آینده‌نگری و توسعه پایدار» شناسایی شدند. پیشران «تعامل و ارتباطات» در دسته متغیرهای مستقل و «پژوهش و نوآوری» به عنوان متغیر وابسته طبقه‌بندی شدند. این نتایج بر لزوم اتخاذ یک نگرش سیستماتیک و همه‌جانبه که همزمان بر توانمندسازی نیروی انسانی، بهبود ساختارهای حکمرانی و کیفی و تقویت پیوند بین آموزش، پژوهش و جامعه متمرکز است، تأکید می‌کند تا آموزش تغییرات اقلیمی بتواند نقش خود را در ایجاد تاب‌آوری و پایداری کشاورزی ایفا نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آموزش کشاورزی

عنوان مقاله [English]

Drivers of Climate Change Education Development Effective in Optimizing the Management of Iran's Agricultural Higher Education System

نویسندگان [English]

Bahman Khosravipour ¹
Moslem Savari ²
Seyyed Jafar Nejat ³

¹ Professor & faculty member, Department of Agricultural Extension & Education, Khuzestan Agricultural Sciences & Natural Resources University

² Doctor of Philosophy Professor (Associate) at Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Iran

³ PhD student, Department of Agricultural Extension & Education, Khuzestan Agricultural Sciences & Natural Resources University

چکیده [English]

Facing the unprecedented challenges of climate change, this research aimed to identify and prioritize the drivers for developing climate change education within Iran's agricultural higher education system. The study employed a mixed-methods design, was applied in its purpose, and exploratory in approach. Using a combined qualitative-quantitative approach within a futures studies framework, data were collected through semi-structured interviews with faculty members and analyzed using thematic analysis, resulting in the extraction of 40 basic themes, 23 organizing themes, and 8 global themes. In the quantitative phase, using MICMAC structural analysis and a survey of 15 experts, the eight drivers identified in the previous phase were prioritized and analyzed into four categories: strategic, effective, independent, and dependent. The findings indicate the stability of the climate change education system and identify "Education and Human Resource Development" as the most crucial strategic driver. Effective drivers included "Governance and Institutional Structure," "Continuous Evaluation and Quality Assurance of Education," "Educational Equity," "Educational Content and Curriculum," and "Foresight and Sustainable Development." The "Interaction and Communication" driver was classified as an independent variable, while "Research and Innovation" was categorized as a dependent variable. These results emphasize the necessity of adopting a systematic and comprehensive approach that simultaneously focuses on empowering human resources, improving governance and quality structures, and strengthening the connection between education, research, and society. This will enable climate change education to fulfill its role in building agricultural resilience and sustainability.

کلیدواژه‌ها [English]

Climate Change
Climate Change Education
Thematic Analysis
Structural Analysis
Agricultural Higher Education

مراجع

• الوندی، هومن .(1400). تحلیل ساختاری اثرات متقابل چالش‌های اجتماعی ایران در رویارویی با آینده شبکه های اجتماعی مجاز. پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی2. 129-153.

• بیرجندی، وحید؛ قربانی، سیدعلیرضا و کاوسی، ابراهیم .(1394). بررسی تغییرات اقلیمی و عوامل مؤثر بر آن، دومین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم تکنولوژی، https://civilica.com/doc/504904.

• حسینعلی بیکی، غلامرضا؛ اکبرپور نیک قلب رشتی، عباس؛ حسینی، سید عظیم و عباسیان جهرمی، حمیدرضا. (1401). روش شناسی تحلیل مضمون در تعیین سنجه ها و شاخص های حیاتی بودن زیرساخت های شهری مبتنی بر ارزش ذاتی. کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه ریزی 4.77-100.

• دهقانپور، مجتبی؛ یزدان پناه، مسعود؛ فروزانی، معصومه و عبدالله زاده، غلامحسین. (1398). اولویت بندی روش های آموزشی ترویجی مورد استفاده در برنامه های سازگاری با تغییر پذیری های اقلیم از دیدگاه کشاورزان و کارشناسان کشاورزی: کاربرد روش PROMETHEE . پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی .126-144.

• رهسپار، زهره؛ صالحی، کیوان؛ عزتی، میترا؛ ذولفقار زاده کرمانی، محمد مهدی. (1398). شناسایی و تحلیل ساختاری تاثیر متقابل پیشران‌های تغییر در حوزه آموزش وپرورش. نوآوری های آموزشی . 101- 126.

• زالی، نادر و اژدری، میلاد.(1395). شناسایی و تحلیل ساختاری پیشران های توسعه استان گیلان با کاربرد روش تحلیل اثرات متقابل، اولین کنفرانس ملی معماری شهرسازی و مهندسی عمران،قم،https://civilica.com/doc/653331

• سلیمانی، الهه .(140۲). ضرورت اقدام ملی برای ارتقای سازگاری با تغییرات اقلیمی. دفتر مطالعات زیر بنایی، مسلسل(1330).

• طالبیان، حامد؛ مولایی، محمد مهدی؛ قراری، فریما .(1396). تحلیل ساختاری به روش میک مک فازی در آینده نگاری راهبردی (مطالعه موردی آینده پژوهی ایران 1394). آینده پژوهی ایران. 75- 104.

• عساکره، فاطمه و فرج زاده، زکریا. (1402). سنجش آسیب پذیری استان‌های ایران از تغییرات اقلیمی. فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی.15 (ویژه نامه). 106-89.

• علی بیگی، امیر حسین و شمشیری، سحر. (1399). عامل های موثر بر دانش و ادراک مروجان کشاورزی کرمانشاه از تغییر اقلیم. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی, 12(54), 67-85.

• کرمی، شاهو؛ شبیری، سید محمد؛ جعفری، حمیدرضا و نبی بیدهندی، غلامرضا. (1395). طراحی و ارائه مدل کاربردی برای آموزش پیشگیری، کنترل و سازگاری با تغییرات اقلیم در نظام آموزش رسمی کشور. رساله دکتری، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران جنوب.

• کریمی اعتماد، فاطمه؛ یعقوبی، جعفر؛پاپ زن، عبدالحمید.(1401). شناسایی چالش‌ها و مشکلات آموزش عالی کشاورزی با استفاده از نظریه‌ی مبنایی. پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی 15 (2). 57-84.

• کلانتری بنادکی، سیده زهرا؛ عباسی شوازی، محمد جلال و ابویی اردکان، محمد .(1400). شناسایی و تحلیل متغیرهای راهبردی تاثیرگذار بر آینده استان یزد با رویکرد تحلیل ساختاری. آمایش سرزمین 2. 567- 586.

• محمدی، پروین، قربانی، مهدی، ملکیان، آرش و نظری‌سامانی، علی‌اکبر. (1399). سنجش و تحلیل آسیب‌پذیری اجتماعات محلی در مواجهه با تغییرات اقلیمی (منطقه مورد مطالعه: شهرستان قصرشیرین). تحقیقات مرتع و بیابان ایران. 27(2). 287-299.

• موسوی، سیدسعید، کاراندیش، فاطمه، و طبری، حسین. (1394). آب و تغییر اقلیم: روند تغییرات مقادیر دما و بارش در منطقه ی سردسیر ایران تحت تأثیر تغییر اقلیم. کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران.

• نجات، سیدجعفر و خسروی پور، بهمن (1402). شناسایی مؤلفه‌های موثر آموزش تغییرات اقلیمی در راستای فرهنگ سازی مدیریت خاک، هجدهمین کنگره علوم خاک ایران.

• Acevedo, M., Pixley, K., Zinyengere, N., Meng, S., Tufan, H., Cichy, K., & Porciello, J. (2020). A scoping review of adoption of climate-resilient crops by small-scale producers in low-and middle-income countries. Nature plants, 6(10), 1231-1241.

‏ • Adiatma, T., & Siamsa, S. (2023). Integrating Education For Sustainable Development (Esd) In Higher Education Institutions To Reduce The Impact Of Climate Change On Agricultural Industries. AGROLAND The Agricultural Sciences Journal (e-Journal), 10(2), 94-102.

• Ali, A. (2018). Impact of climate-change risk-coping strategies on livestock productivity and household welfare: empirical evidence from Pakistan. Heliyon, 4(10), e00797.

• Allahyari, M. S., Chizari, M., & Mirdamadi, S. M. (2009). Extension-education methods to facilitate learning in sustainable agriculture. Journal of Agriculture & Social Sciences, 5(1-2), 27-30.

• Amjath-Babu, T. S., Aggarwal, P. K., & Vermeulen, S. (2019). Climate action for food security in South Asia? Analyzing the role of agriculture in nationally determined contributions to the Paris agreement. Climate Policy, 19(3), 283-298.

• Antwi-Agyei, P., & Stringer, L. C. (2021). Improving the effectiveness of agricultural extension services in supporting farmers to adapt to climate change: Insights from northeastern Ghana. Climate Risk Management, 32, 100304.‏

• Arora, A., Jain, J., Gupta, S., & Sharma, A. (2021). Identifying sustainability drivers in higher education through fuzzy AHP. Higher education, skills and work-based learning, 11(4), 823-836.

• Aryal, J. P., Sapkota, T. B., Khurana, R., Khatri-Chhetri, A., Rahut, D. B., & Jat, M. L. (2020). Climate change and agriculture in South Asia: Adaptation options in smallholder production systems. Environment, Development and Sustainability, 22(6), 5045-5075.

• Attri, R., Dev, N., & Sharma, V. (2013). Interpretive structural modelling (ISM) approach: an overview. Research journal of management sciences, 2319(2), 1171.

• Barati, A. A., Azadi, H., Dehghani Pour, M., Lebailly, P., & Qafori, M. (2019). Determining key agricultural strategic factors using AHP-MICMAC. Sustainability, 11(14), 3947.

• Benjumea-Arias, M., Castañeda, L., & Valencia-Arias, A. (2016). Structural analysis of strategic variables through micmac use: Case study. Mediterranean Journal of social sciences, 7(4), 11-19.

• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101.

• Brubnjak, M., Jugović, A., Sirotić, M., & Kolarić, G. (2025). Strategic Development of Point-to-Point Green Shipping Corridors: A Case Study Using the Interpretive Structural Modelling and Micmac Framework. Scientific Journal of Gdynia Maritime University, (133), 45-69.

• Chouhan, G. K., Verma, J. P., Jaiswal, D. K., Mukherjee, A., Singh, S., de Araujo Pereira, A. P., ... & Singh, B. K. (2021). Phytomicrobiome for promoting sustainable agriculture and food security: Opportunities, challenges, and solutions. Microbiological Research, 248, 126763.

• Cianconi, P., Betrò, S., & Janiri, L. (2020). The impact of climate change on mental health: a systematic descriptive review. Frontiers in psychiatry, 11, 74.‏

• Dooley, K. E., & Grady Roberts, T. (2020). Agricultural education and extension curriculum innovation: the nexus of climate change, food security, and community resilience. The Journal of Agricultural Education and Extension, 26(1), 1-3.

• Esteban Ibanez, M., Musitu Ferrer, D., Amador Munoz, L. V., Claros, F. M., & Olmedo Ruiz, F. J. (2020). University as change manager of attitudes towards environment (The importance of environmental education). Sustainability, 12(11), 4568.

• Field, C. B., Barros, V. R., Mastrandrea, M. D., Mach, K. J., Abdrabo, M. K., Adger, N., ... & Yohe, G. W. (2014). Summary for policymakers. In Climate change 2014: impacts, adaptation, and vulnerability. Part A: global and sectoral aspects. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (pp. 1-32). Cambridge University Press.

• Ganpat, W. G., & Ramdwar, M. N. (2021). Issues Challenging Food Security Goals in the Era of Disruptive Change and Opportunities to Revisit Extension Education Strategies. Journal of International Agricultural and Extension Education, 28(1), 24-40.

• Gazzaz, N. M., & Aldeseet, B. A. (2021). Assessment of the Level of Knowledge of Climate Change of Undergraduate Science and Agriculture Students. World Journal of Education, 11(5), 41-60.

• Gezie, M. (2019). Farmer’s response to climate change and variability in Ethiopia: A review. Cogent Food & Agriculture, 5(1), 1613770.‏

• Godet, M. (۱۹۹٤). From anticipation to action: A handbook of strategic prospective. (C. Degenhardt, Trans.) Paris: Unesco publishing

• Ifeanyi-Obi, C. C., Wigwe, C. C., Etuk, U. R., & Adesope, O. M. (2017). Towards climate change capacity development in universities: climate change training needs of agriculture lecturers in Niger Delta region of Nigeria. Climate change research at universities: addressing the mitigation and adaptation challenges, 321-332.

• Jones.C.Kammend.M.2011.Quantifying carbon footprint reduction opportunities.Environ sci technon.No45.p.522.544.

• Kuster, E. L., & Fox, G. A. (2017). Current state of climate education in natural and social sciences in the USA. Climatic Change, 141, 613-626.

• Kwenin, D.I. (2021). Mitigating Climate Challenges: The Role of Social Studies Education. Journal of Education and Practice.

• Mittal, V. K., & Sangwan, K. S. (2014). Prioritizing drivers for green manufacturing: environmental, social and economic perspectives. Procedia Cirp, 15, 135-140.

• Modi, R. (2019). The role of agriculture for food security and poverty reduction in sub-Saharan Africa. In The Palgrave handbook of contemporary international political economy (pp. 391-410). Palgrave Macmillan, London.‏

• Molthan-Hill, P., Worsfold, N., Nagy, G. J., Leal Filho, W., & Mifsud, M. (2019). Climate change education for universities: A conceptual framework from an international study. Journal of Cleaner Production, 226, 1092-1101.

• Naveed-ur-Rehman, A. M. C., & Rana, F. A. (2022). THE WORLD’S BIGGEST CALAMITY: CLIMATE CHANGE OR WARS. Pakistan Journal of International Affairs, 5(4).‏

• Nguru, W., & Mwongera, C. (2023). Predicting the future climate-related prevalence and distribution of crop pests and diseases affecting major food crops in Zambia. PLOS Climate, 2(1), e0000064.‏

• Omran, A., Khorish, M., & Saleh, M. (2014). Structural analysis with knowledge-based MICMAC approach. International Journal of Computer Applications, 86(5), 39-43.

• Plutzer, E., & Hannah, A. L. (2018). Teaching climate change in middle schools and high schools: investigating STEM education’s deficit model. Climatic change, 149(3-4), 305-317.

• Reimers, F. M. (2021). The role of universities building an ecosystem of climate change education. Education and climate change: The role of Universities, 1-44.

• Reimers, F. M. (2021). Education and climate change: The role of universities (p. 201). Springer Nature.

• Rony, Z. T., & Heryadi, D. Y. (2024). Agricultural extension: is it still relevant?. Jurnal Studi Komunikasi, 8(1), 072-081.

• Ross, H., Rudd, J. A., Skains, R. L., & Horry, R. (2021). How Big Is My Carbon Footprint? Understanding Young People’s Engagement with Climate Change Education. Sustainability 2021, 13, 1961.

• Schattman, R. E., Kaplan, M., Aitken, H. M., & Helminski, J. (2019). Climate change curricula for adult audiences in agriculture and forestry: A review. Journal of Adult and Continuing Education, 25(1), 131-151.

• Sengupta, S. (2023). Climate change, international justice and global order. International Affairs, 99(1), 121-140.

• Skendžić, S., Zovko, M., Živković, I. P., Lešić, V., & Lemić, D. (2021). The impact of climate change on agricultural insect pests. Insects, 12(5), 440.‏

• Somsuk, N. (2014). Prioritizing drivers of sustainable competitive advantages in green supply chain management based on fuzzy AHP. Journal of Medical and Bioengineering, 3(4).

• Somsuk, N., & Laosirihongthong, T. (2017). Prioritization of applicable drivers for green supply chain management implementation toward sustainability in Thailand. International journal of sustainable development & world ecology, 24(2), 175-191.

• Sonar, H., Khanzode, V., & Akarte, M. (2020). Investigating additive manufacturing implementation factors using integrated ISM-MICMAC approach. Rapid Prototyping Journal, 26(10), 1837-1851.

• Suguna, M., Sreenivasan, A., Ravi, L., Devarajan, M., Suresh, M., Almazyad, A. S., ... & Mohamed, A. W. (2024). Entrepreneurial education and its role in fostering sustainable communities. Scientific reports, 14(1), 7588.

• Szczepankiewicz, E. I., Fazlagić, J., & Loopesko, W. (2021). A conceptual model for developing climate education in sustainability management education system. Sustainability, 13(3), 1241.

• Tang, K. H. D. (2022). A model of behavioral climate change education for higher educational institutions. Environmental Advances, 9, 100305.

• Tewari, R., Simpson, M., Letot, C., Mehlhorn, J., Foster, D., Musunuru, N., & Parr, B. (2023). Expanding Climate Change Education in Agricultural Communities: Lessons from the US Midsouth. NACTA Journal, 67(1).

• Tourani, M., Caglayan, A., Veysel, I. S. I. K., & Saber, R. (2021). The impact of climate change on climatological, meteorological, and hydrological disasters in Iran. Turk Cografya Dergisi, (A.), 116-IV.

• Van Nguyen, M. (2023). Drivers of innovation towards sustainable construction: A study in a developing country. Journal of Building Engineering, 80, 107970.

• Van Staden, W. (2020). Climate-smart innovation tool: an approach to review the climate responsiveness and innovation practices of the agricultural curricula. South African Journal of Agricultural Extension, 48(1), 42-54.

• Venkatram, R. (2021). Role of Agricultural Education in Understanding Climate Change. Role of Education in Combating Climate Change, 79.

• Verónica, X. A. A. M. Y., & Pérez, A. C. (2014). Método de análisis estructural: matriz de impactos cruzados multiplicación aplicada a una clasificación (MICMAC).

• Wakatsuki, H., Ju, H., Nelson, G. C., Farrell, A. D., Deryng, D., Meza, F., & Hasegawa, T. (2023). Research trends and gaps in climate change impacts and adaptation potentials in major crops. Current Opinion in Environmental Sustainability, 60, 101249.‏

• Wang, H. H., Bhattacharya, D., & Nelson, B. J. (2020). Secondary agriculture teachers’ knowledge, beliefs and, teaching practices of climate change. The Journal of Agricultural Education and Extension, 26(1), 5-17.

• Zsembeli, J., Kovács, E., Harsányi, E., Balogh, P., Czine, P., Huzsvai, L., ... & Juhász, C. (2024). Effectiveness of higher education in Central European universities towards climate change adaptation in the agricultural sector: A comprehensive survey. Progress in Agricultural Engineering Sciences, 20(1), 271-306.

شناسایی و تحلیل پیشران‌های توسعه آموزش تغییرات اقلیمی در آموزش عالی کشاورزی (مطالعه موردی: دانشگاه‌های منتخب ایران)

مراجع

مراجع

دوره 17، شماره 73 - شماره پیاپی 73مهر 1404صفحه 73-93

دوره 17، شماره 73 - شماره پیاپی 73
مهر 1404
صفحه 73-93