نقش برنامه های آموزشی و ترویجی در کاربرد آلاینده‌های زیست محیطی در کشت سبزی و صیفی شهرستان شوشتر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مدیریت کشاورزی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

چکیده

یکی از مهم‌ترین مخاطره‌های محیط زیست که در سال‌های اخیر چالش‌های فراوانی مانند کاهش باروری زمین‌های کشاورزی و بیابان‌زایی را ایجاد کرده است کاربرد آلاینده‌های شیمیایی در بخش کشاورزی است. این مقاله با هدف قرار دادن این مهم، به ارزیابی نقش برنامه های آموزشی و ترویجی بر کاربرد آلاینده‌های زیست محیطی در کشت سبزی و صیفی شهرستان شوشتر در استان خوزستان پرداخته است. این تحقیق، از لحاظ ماهیت کمی و از لحاظ هدف کاربردی است. روش مورد استفاده در آن پیمایشی و از نوع توصیفی و همبستگی است. جامعه آماری همه سبزی و صیفی‌کاران در سطح شهرستان شوشتر به تعداد 850 نفر بود. حجم نمونه آماری بر اساس جدول مورگان 150 نفر تعیین شد. به منظور تعیین روایی ابزار تحقیق، از روش نظرسنجی متخصصان و با انجام بررسی مقدماتی با 30 صیفی‌کار و محاسبه ضریب پایایی تتا (Ө=0.8) پایایی آن به‌دست آمد. بنابر نتایج تحقیق میزان کاربرد سموم شیمیایی آفت‌کش که در منطقه مورد نظر کاربرد آن عمومیت دارد شامل دیکلرووس(با میاتگین 9/2 لیتر در هکتار)، سوین(با میاتگین 45/3 کیلوگرم در هکتار)، دیازینون(با میاتگین 3/2 لیتر در هکتار)، استامی پراید (با میاتگین 1کیلوگرم در هکتار) در حد بالا، و کودهای شیمیایی فسفات و نیترات در حد بسیار بالا می‌باشد. افرادی که در برنامه‌های کلاس آموزشی و ترویجی، نمایشگاه‌های ترویجی، دوره‌های آموزشی چندروزه، سمینارهای علمی و مزارع نمایشی شرکت کرده بودند از بعد میزان استفاده از آلاینده‌های شیمیایی اختلاف معنی‌داری در سطح 1% با افرادی که شرکت نکرده بودند، داشتند. تحلیل عاملی مهم‌ترین عامل‌های مؤثر بر کاربرد بیش از حد آلاینده‌های یادشده شامل 4 عامل 1) پایین بودن سطح حیطه شناختی و ضعف دوره‌های آموزشی از ابعاد کمی و کیفی، 2) نبود حمایت‌های دولتی برای بهره‌گیری از روش‌های جایگزین، 3) نبود بازدارنده‌های قانونی و اداری و 4) بازارپسندی محصول و نبود ارزیابی محصول تولیدی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of educational and extension programs on the use of environmental pollutants in vegetable and summer crop farmers in Shoushtar Township

نویسنده [English]

  • AZADEH NOOROLLAH NOORIVANDI
Agricultural Management Department, Shoushtar Branch, Islamic Azad University, Shoushtar, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this research was analyzing the role of educational programs in use of environmental pollutants in vegetable cultivation in Shoushtar township of Khuzestan province. This research is quantitative in nature and based on purpose was applied research. The method used in this research was survey of correlative descriptive type. The population consisted of vegetable farmers in the Shoushtar township (N=850). The sample size was determined based on Morgan table (n=150). In order to determine the validity of questionnaire was used panel of experts. Also, to determine the reliability the Ө=0.8 was used. Based on the results, the use of pesticides in the region it is common to use such Dichlorvos (mean= 2.9 liters per hectare), Sevin (mean=3.45 kg per ha), Diazinon (mean=2.3 liters per hectare), Asetamipride (mean=1 kg per hectare) was high. Also, Phosphate and Nitrate fertilizers consumption level was very high. People who participated in extension classes, extensions exhibitions, multi-day training courses, scientific seminars and demonstration fields, they had a significant difference in the level of use of chemical pollutants at 1% level with those who did not participate. Based on the results of the factor analysis the most important factors affecting the use of excessive pollutants consists of four factors: low levels of cognitive domain and lack of training of quantitative and qualitative aspects, lack of government support for the use of alternative methods, lack of legal and administrative barriers and marketability and lack of assessment of product produced.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Extension and educational programs
  • Chemical Contaminants
  • Vegetable Cultivation

مراجع

1)   حسین‌زاد، جواد.، شرفا،سمیه.، دشتی، قادر.، حیاتی، باب اله و کاظمیه، فاطمه. (1389).  ارزشگذاری اقتصادی منافع زیست‌محیطی برنامه‌های کاهش مصرف سموم شیمیایی (مطالعه موردی: استان خوزستان). مجله دانش کشاورزی و تولید پایدار، 20(4): 101-112.
2)   خدادادی, مریم؛ صمدی، محمد تقی؛ رحمانی، علیرضا و ملکی، رامین. (۱۳۸۸).بررسی غلظت باقی مانده سموم آفت کش ارگانوفسفره و کاربامات در منابع تامین آب آشامیدنی شهر همدان در سال 1386، سلامت و محیط زیست. 2 (4): 250-257. 
3)   دماری، بهزاد.، احمدی، مهین و عبدالهی، زهرا. (1394).  سند سیاستی کاهش آلاینده‌ها و باقیمانده آفت‌کش‌ها در محصولات کشاورزی در ایران، سلامت اجتماعی مجله مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دوره دوم، شماره 4، پاییز 1394، صفحات 256 تا 265.
4)   دهقانی، ع. (1387). گزارش فعالیت‌هـا و اقـدامات تحقیقـاتی و آموزشـی مربـوط بـه حفـظ محـیط زیـست و توسـعه پایـدار کشاورزی. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان.
5)   رودسری، م.، رضوانی، م.، خارا، ح و جمال‌زاده، ف. (1392). اثربخشی دورة آموزشی ترویجی بر آگاهیهای زیست محیطی. مجله توسعه آبزی پروری، 7(1):75-86.
6)      سالنامه آماری کشور. (1387). انتشارات مرکز آمار ایران.
7)   سلیمانی، زهرا. (1390). نقش روشهای آموزشی- ترویجی در کاهش استفاده از سموم و نهاده ها در کشت سبزیجات در شهرستان ری. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته ترویج و آموزش کشاورزی ( M.Sc) دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
8)   عبداله‌زاده، غ.، شریف‌زاده، م و قدمی، ز. (1395). ارزیابی آگاهی برنج‌کاران شهرستان ساری از پیامدهای مصرف سموم شیمیایی و خطرات آن برای سلامت در سال زراعی 1394. مجله سلامت و محیط زیست، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن علمی بهداشت محیط ایران، دوره نهم، شماره چهارم، صفحات 545 تا 558.
9)   علی آبادی، و.، خیاطی، م و صدیقی، ح. (1395). نقش متغیرهای اجتماعی و اقتصادی بر دانش کشاورزی پایدار گندم کار استان تهران. فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی. 8(38): 112-121.
10) عمانی، احمدرضا. (1393). ورود معجون‌های خطرناک به کارون. خبرگذاری دانشجویان ایران. قابل بازیابی http://www.isna.ir/news/93082714262
11) عموئی، عبدالایمان.، اصـغرنیا، حسینعلی.، و خـدادادی، علی. (1388). بررسی کیفیـ ت کـود کمپوســت تول یـ ـدی از پســماندهای روســـتا یی در شهرســتان بابــل. مجلــه دانشــگاه علــوم پزشــکی مازندران، جلد 74، صص 55-61.
12) کرمی، ا. ع.، فرج اله حسینی، س. ج.، چیذری، م. و مهدی زاده، ح. (1387). بررسی عوامل آموزشی و ترویجی موثر بر پذیرش فناوری زیستی در محصوالت باغی استان ایالم از نظر محققان و متخصصان. مجموعه مقاالت تولین همایش کاربرد فناوری های نوین در کشاورزی و منابع طبیعی. دانشگاه آزاد اسالمی واحد رشت. اسفند 87. صص 1077-1067.
13) مؤمن پور، ی.، صدقی، ح و چوبچیان، ش. (1395). تحلیل ساختاری نقش مؤلفه‌های آموزشی ـ ترویجی و روانشناختی بر رفتار زیست محیطی گندم کاران شهرستان بوکان. پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی. 10(4): 23 تا 36.
14) محبوبی، م و احمدی گرجی، ح. (1396). نگرش محیط زیستی و استفاده از سموم شیمیایی در بین برنجکاران )مطالعه موردی: دهستان اسفیورد- شورآب شهرستان ساری(. فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 14، ص 93تا 104.
15) ملک سعیدی، ح.، آجیلی، عبدالعظیم.، و رضایی مقدم، کورش. (1388). عوامـل مـ ؤثر بـر دانـش کارشناسـان کشـاورزی اسـتان خوزسـتان . تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، جلد 2، شماره 2صص.91-81.
16) نعیمی، ا.، نجفلو، پ و سبحانی، م. ج. (1394). نقش آموزش، ترویج و اطلاع رسانی در توسعه فناوری زیستی کشاورزی از دیدگاه متخصصان. فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی. 7(33): 110-97. 
 
 
17)     Abang, F. A., Kouamé, M. C., Abang, M., Hanna, R., and Fotso, K.A. (2014). Assessing vegetable farmer knowledge of diseases and insect pests of vegetable and management practices under tropical conditions. International Journal of Vegetable Science , 20(3), 240-253.
18)     Berg, H.(2001). Pesticide use in rice and rice–fish farms in the Mekong Delta, Vietnam. Crop Protection. 2001;20(10):897-905.
19)     Damalas, C., Theodorou, M., Georgiou, E.(2006). Attitudes towards pesticide labelling among Greek tobacco farmers. International Journal of Pest Management. 2006;52(4):269-74.
20)     Damalas, C.A, Abdollahzadeh, G.(2016).  Farmers’ use of personal protective equipment during handling of plant protection products: Determinants of implementation. Science of The Total Environment. 2016;571:730-36.
21)     Lee, W. J., Sandler, D. P., Blair, A., Samanic, C., Cross, A. J., and Alavanja, M. C. (2007). Pesticide use and colorectal cancer risk in the Agricultural Health Study. International Journal of Cancer , 121 (2), 339- 346
22)     Mostafalou, S, S. Karami-Mohajeri, and M. Abdollahi. (2013). Environmental and Population Studies Concerning Exposure to Pesticides in Iran: A Comprehensive Review. Iranian Red Crescent Medical Journal, 15 (12).
23)     Niyaki, A., Radjabi, R., Allahyari, M.S. (2010). Social factors critical for adoption of biological control agents Trichogramma spp. egg parasitoid of rice stem borer Chilo suppressalis in North of Iran. American-Eurasian Journal of Agricultural & Environmental Sciences. 2010;9(2):133-39.
24)     Otto, S., & Kaiser, F. G. (2014). Ecological behavior across the lifespan: Why environmentalism increases as people grow older. Journal of Environmental .-Psychology, 40: 331-338.
25)     Rahman, S.(2003). Farm-level pesticide use in Bangladesh: determinants and awareness. Agriculture, Ecosystems & Environment. 2003;95(1):241-52.
26)     Wilson, C. (1999). Cost and policy implications of agricultural pollution, with special reference to pesticides , Ph.D dissertation, University of St Andrews.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار