.نقش آموزش اثربخش بر مدیریت منابع آب از دیدگاه کشاورزان بیرجند در شرایط کم‌آبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند.

2 دانشیار، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران،

چکیده

یکی از مهم‌ترین عامل هایی که نقش بنیادین در انتشار و ترویج نوآوری‌ها و دیدگاه‌های جدید در صنعت کشاورزی بر عهده دارد، آموزش کشاورزان درزمینه ی مدیریت بهینه منابع آب در شرایط خشک‌سالی است. لذا در این پژوهش به بررسی نقش آموزش اثربخش بر مدیریت منابع آب از دیدگاه کشاورزان در شرایط کم‌آبی در دشت بیرجند واقع در استان خراسان جنوبی پرداخته شد. روش تحقیـق از نـوع علـی- ارتباطی بود. جامعـه آماری تحقیـق 195 نفر از کشاورزان آبی‌کار دشت بیرجند استان خراسان جنوبی است. حجم نمونه با اسـتفاده از جدول مـورگان، حـدود 125 نفـر تعییـن شـد و به شـیوه نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شـدند. پایایی پرسشـنامه با اسـتفاده از ضریب آلفای کرونباخ برابر 857/0 به دست آمد که نشان‌دهنده پایایی مناسب ایزار پژوهش داشت. روایی شـکلی و محتوای پرسشـنامه نیز توسـط گروهـی از اعضای هیـات علمـی دانشـگاه علـوم کشـاورزی و منابـع طبیعـی بیرجند و سازمان جهاد کشـاورزی تائیـد شـد. این پژوهش باهدف اولویت بندی معیارها (6 عدد) و زیرمعیارهای (40 عدد) اثرگذار بـا اسـتفاده از فرآینـد تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و تحلیل شبکه (ANP) انجام شد. بـه منظـور تجزیه‌وتحلیل داده‌های گرد‌آوری ‌شده از نرم افزارهای Super Decisions، SPSSو Expert choice استفاده شد. نتایج نشان داد، کشاورزانی که در دوره‌های آموزشی- ترویجی درزمینه ی مدیریت آب کشاورزی شرکت داشته‌اند، به‌مراتب گرایش و آمادگی، درک، آگاهی، تعهد و باور بالاتری درزمینه ی مدیریت آب کشاورزی و استفاده از نوآوری‌های جدید داشتند. نتایج به دست آمده از این تحقیق را می توان به عنوان شاخصی برای اتخاذ تصمیم گیری های مدیریتی در راستای افزایش مشارکت کشاورزان در مدیریت بهینه منابع منطقه استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of effective education on water resources management from the perspective of farmers in water scarcity Birjand plain

نویسندگان [English]

  • zahra baazm 1
  • Hossein khozeymehnezhad 2
1 PhD student, Department of Water Engineering, Faculty of Agriculture, Birjand University.
2 Associate professor, Department of Water Engineering, Faculty of Agriculture, University of Birjand, Birjand, Iran.
چکیده [English]

one of the most important factors affecting the diffusion of innovations and new ideas in the agricultural industry is training farmers in the field of correct management of water resources in drought conditions. Therefore, the role of effective training on water resources management from viewpoint of farmers in water deficit condition in birjand plain, south khorasan province was investigated. the research method was causal – correlation. the population of the study consisted of farmers in birjand plain south khorasan province. the sample size was determined by using morgan table and was selected by random sampling method. the reliability of the questionnaire was calculated using cronbach 's alpha coefficient equal to 0.92 which indicates the reliability of the questionnaire. form and content validity of questionnaire was confirmed by a panel of faculty members of agricultural sciences and natural resources of birjand and agricultural jihad organization .this research aimed to prioritize the criteria( sub criteria) and sub – criteria) sub – criteria (using analytic hierarchy process) ahp) and network analysis (anp ). in order to analyze collected data, super decisions software, spss and expert choice software were used. the results showed that farmers who participated in agricultural water management in the field of agricultural water management, had significantly greater willingness, understanding, knowledge, commitment and belief in the field of agricultural water management and using new innovations. the results of this research can be used as an index to make management decisions to increase the participation of farmers in optimal management of resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Optimal water management
  • risk management
  • education
  • Analysis Network Process (ANP)
  • Analytical Hierarchy Process (AHP)

مراجع

افشار، ن. و زرافشانی، ک. (1389). تحلیل تمایل به مشارکت در مدیریت آبیاری: مطالعه موردی تعاونیهای آببران سفیدبرگ و سراب بس استان کرمانشاه. مجله علوم و ترویج و آموزش کشاورزی ایران، شماره 2، 113-99.
اکبری، م.، و اکبری، م. (1389). بررسی اثر تغییر اقلیم بر خشک‌سالی و بیابان‌زایی (مطالعه موردی: دشت بیرجند). همایش کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه‌ریزی محیطی، خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد.
ببران، ص. و هنربخش، ن. (1387). بحران وضعیت آب در ایران و جهان. فصلنامه راهبرد، سال شانزدهم، شماره 48، صص 212-193.
جبل عاملی، ف. (1389). به‌کارگیری مدل فرایند تحلیل شبکه­ای در رتبه‌بندی شعب بانکی: مطالعه موردی بانک صادرات. فصلنامه پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، سال هجدهم، شماره 55، صص 124-107.
حیدری شریف آباد، ح. (1383). روش­های کاهش خسارت خشکی و خشکسالی. کمیته ملی مدیریت خشکی و خشکسالی کشاورزی، صص 81-71.
رومینا، ا.، و صادقی، و. (1394). بررسی تأثیر طایفه­گرایی بر الگوی رأی‌دهی مطالعه موردی: شهرستان ممسنی. فصلنامه ژئوپلیتیک، سال 11، شماره 3، صص 111-84.
سعدی، ج.ا. و هدایتی نیا، س. (1399). واکاوی دیدگاه و رفتار کشاورزان نسبت به حفاظت از منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دهستان بالا دربند، استان کرمانشاه). مجله علمی پژوهشی علوم ترویج و آموزش کشاوری انتشارات آنلاین، اسفند، 150-131.
شاهرودی، ع. (1385). مهارت کشاورزان در زمینه شیوه­های مدیریت پایدار خاک زراعی: مطالعه موردی استان خراسان رضوی. مجموعه مقالات ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، صص1879 -1860.
شاهرودی، ع،. چیذری، م،. و پزشکیراد، غ. (1388). عوامل تأثیرگذار بر رفتار کشاورزان چغندکاران استان خراسان رضوی در زمینه شیوه­های مدیریت پایدار خاک زراعی. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، شماره1،جلد3، 114-103.
صفا، ل. و ولی نیا، س. (1399). عوامل تأثیرگذار بر رفتارهای حفاظت از منابع آب در بین کشاورزان شهرستان زنجان: کاربرد نظریه انگیزش حفاظت. مجله علمی پژوهشی علوم ترویج و آموزش کشاوری، دوره 16، شماره 1، 150-131.
طباطبایی امیری، س.م.، کاوه، ف.، طلایی، م.ر.، و شاه مرادی، ع. (1389). مدیریت آب در مزرعه و نقش ترویج و آموزش کشاورزی در آن مطالعه موردی در استان قم. دومین کنفرانس سراسری مدیریت جامع بهره‌برداری از منابع آب، کرمان.
 عابدی، ب.، و بازگیر، م. (1396). نقش ترویج و آموزش کشاورزی در مدیریت بهینه آب. سومین همایش ملی مدیریت آب در مزرعه (تقاضا محوری آب)، کرج.
عمانی، ا. (1389). شناسایی عوامل مؤثر بر دانش پایداری آب زراعی در بین گندم­کاران شهرستان اهواز. مجله پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی، دوره3، شماره 2.
عزیزی، ج. (1389). پایداری آب کشاورزی. نشریه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نهم، شماره 36، صص 137-113.
کاردان مقدم. ح.، و روزبهانی. ع. (1394). استفاده از شبکه بیزین در پیش‌بینی سطح آب زیرزمینی (مطالعه موردی: استان خراسان جنوبی- آبخوان بیرجند). دهمین کنگره بین‌المللی مهندسی عمران، دانشکده مهندسی عمران، تبریز.
منتی­زاده، م.، و زمانی، غ. ح. (1394). واکاوی هنجارهای اخلاقی زیست‌محیطی کشاورزان: موردمطالعه کشاورزان شهرستان شیراز. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره11، شماره 2، صص 65-49.
  نبی افجدی، س.، شعبانعلی فمی، ح.، و  رضوانفر، ا. (1394). واکاوی میزان دانش فناوری‌های مدیریت آب کشاورزی شهرستان فلاورجان. نشریه آبیاری و زهکشی ایران، دوره 9، شماره 2، 251-242.
یزدان پناه، م.، زبیدی، ط.، صلاحی مقدم، ن.، و روزانه، د. (1398). عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری آبیاری نوین توسط کشاورزان (مورد مطالعه شهرستان بهبهان). مجله علمی پژوهشی علوم ترویج و آموزش کشاوری، دوره 15، شماره 1، 141-127.
Amino, M. (2007). Geographic Information System (GIS) and Multi-Criteria analysis for sustainable tourism planning. A project submitted in fulfillment of the requirements for the award of the degree of Master of Science. Faculty of Built Environment.University Technology Malaysia.
Bukenya, J,O. (2000). Application of GIS in ecotourism development decisions: evidence from the Pearl of Africa. pdf, Accessed on 20th September, www.rri. wvu.edu/ pdffiles/ bukenya2012.
Boelense‚ D.‚ Greek‚ E.‚ and Ladia‚ G. (2008). Water resources I the aried realm. London avd Vew York: Rutledge‚ 32-35.
Donkoh‚ S. A.‚ Tiffin‚ J. R.‚ and Sirnivasan‚ C. S. (2011). Who adopts Green Revolution (GR) Technology in Gana?. International Journal of Agriscience‚ 1‚ 34- 44.
Dolisca. F. (2011). Factors influencing farmer’s participation in desert management programs: A case study from Haiti. Journal of Desert Ecology and Management, 236, 324-331.
Evans‚ R. W. (2004). Agricultural Water Manag, ent for coastal plain soils. North corolina cooperative extention service. 355.
Forouzani‚ M., and Karami‚ E. (2010). Agricultural Water poverty index and sustainability.
Agronomy for Sustainable Development‚ 31, 2, 415-431.
Milkova, M., Andreichikova, O., and Andreichikov, A. (2019). At the junction of mathematics andpsychology: cognitive orientation of the AHP/ANP and new perspectives of structuring complexity. International Journal of the Analytic Hierarchy Process, 11, 1, 1936-6744, https://doi.org/10.13033/ijahp.v11i1.611.
Rajabi Asadabadi, M., Chang E., and Saberi, M. (2020). Are MCDM methods useful? A critical review of Analytic Hierarchy Process (AHP) and Analytic Network Process (ANP). Cogent Engineering, https:// www. tandfonline. com/loi/ oaen20.
Saaty, T.L. (2015). The Neural Network Process (NNP): Generalization of the AHP and
ANP to the continuous case of neural firing. Pittsburgh, PA: RWS Publications.
Sarmiento, R., and Vargas-Berrones, K. X. (2018). Modeling the implementation of green initiatives: An AHP-BOCR approach. Cogent Engineering, 5, 1, 213-235.
Veldkamp, t.i.e., Wada, y., de Moel, h., Kummu, m., Eisner, s., Aerts, j., and Ward, ph. (2015). Changing mechanism of global water scarcity events: Impacts of socioeconomic changes and inter-annual hydro-climatic variability. Global Environmental Change, 32,18–29.
Vignola, R., Klinsky, S., Tam, J., and McDaniels, T. (2013). Public perception, knowledge and policy support for mitigation and adaption to climate change in Costa Rica: comparisons with North American and European studies. Mitigation andAdaptation Strategies for Global Change, 18(3), 303-323.
van Duinen, R., Filatova, T., Geurts, P., and van der Veen, A. (2015). Coping with drought risk: empirical analysis of farmers’ drought adaptation in the south-west Netherlands. Regional Environmental Change, 15, 6, 1081-1093.
Ying, x., Guang-Ming, Z., Gui-Qiu, C., Lin, T., Ke-Lin, W., and Dao-You, H. (2007). Combining AHP with GIS in synthetic evaluation of eco-environment quality-A case study of Hunan Province, China, Ecological Modeling, 209.
Zhou, SH., Herzfeld, T., Zhang, Y., and Hu, b. (2008). Affecting Farmers Decisions to
Adopt a Water-Saving Technology. Conadian Journal of Agricultural Economics, 3, 4,
51-61.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار