سخن سردبیر

چکیده

شناخت و آگاهی از پدیده های جهان هستی یکی از شیوه های کسب دانش است که از دیدگاه ماهیت شناسی، از راه تحقیق با دیدمان کیفی فراهم می شود. استفاده از دیدمان کیفی در تحقیق، بایدها و نبایدهای ویژه ای دارد که متضمن شناخت درست، آگاهی درست و ارزش درست معرفت به دست آمده هستند و با توجه به آن ها می توان دست آورد های ارزشمند و قابل اتکایی را در دنیای علم و فنآوری فراهم کرد. تحقیق با دیدمان کیفی به شرط تشخیص و انجام درست روش تحقیق مورد نیاز، از جمله نظریه پایه ور (بنیانی)، از ارزش بالایی برخوردارست و یافته های آن می توانند پایه ی استواری برای مرحله تکمیلی تحقیق یعنی تحقیق با دیدمان کمّی فراهم کنند. نارسایی در روش های شناخت شناسی، بود شناسی، روش شناسی و روش ها، یا استفاده نادرست و نابه جا از آن ها سبب دست آوردهایی نا معتبر و نا موجه هستند. یکی از این روش های شناخت، روش نظریه پایه ورست که هم نارسایی در روش و هم نادرستی در استفاده از آن سبب نگارش این سخن برای آگاهی محققانی شد که از این روش در تحقیق کیفی استفاده می کنند. بررسی مقاله های تحقیقات کیفی پرشماری که در آن ها از روش نظریه پایه ور، به شکلی که تا کنون در منبع های مربوط به آن آمده و استخراج نارسایی های این مقاله ها، به ویژه که برخلاف بن مایگی این روش برای تولید، استخراج یا تکمیل نظریه علمی، هیچ نظریه علمی ای در این مقاله ها نیز ارایه نشده بود، سبب نگاشتن این سخن سردبیر در فصل نامه شد تا متون تخصصی نظریه پایه ور بررسی شوند و با روش تحلیلی، ده مورد راهکارهای تکمیلی برای رفع نارسایی ها و بهینه سازی این روش نظریه ای به مدرسان و محققان و دانشجویان معرفی شوند. این نارسایی ها که تا کنون به هیچ یک از آن ها، به هر سببی، درادبیات این نظریه حتی اشاره هم نشده عبارتند از: معرفی دقیق خبرگان و صاحب نظران موضوعی، موقعیت استفاده از خبرگان و صاحب نظران، مناسبت روش و ابزار داده گیری، استفاده از توافق سنجی خبرگانی، نشان (کد) گذاری متناسب با گونه ی روش نظریه پایه، شیوه درست پردازش داده ها، دست یابی به آستانه سودمندی، تدوین مدل نظری، همگانشی (اجماع) کردن یافته نهایی تحقیق، و ساخت نظریه. مرور روش شناسانه ی مقاله های نگاشته شده با روش نظریه پایه ور نشان داد که نماد گذاری ها همگی به روش ویراست فراگشته ی این نظریه به ترتیب؛ باز، محوری و انتخابی بوده اند در حالی که همه ی نگارندگان مقاله های مزبور با استناد به گلیسر و استراوس که پدیدآورندگان ویراست سنتی هستند از این روش استفاده کرده اند. از این رو به نظر می رسد که آگاهی لازم از شرایط استفاده از این روش و شیوه های نماد گذاری مناسب هر یک از ویراست های آن به درستی وجود ندارد که در نتیجه هم از ویراست قدیمی برای تحقیق استفاده می شود و هم شیوه ی نماد گذاری به روز (مطابق ویراست ساختارمند) نیست. در نتیجه، گزاره ای که استخراج می شود اعتبار لازم را ندارد، گو این که این گونه مقاله ها در برخی مجله های علمی بدون توجه به این نارسایی ها منتشر هم شده و می شوند. در نتیجه ی بررسی ها، ده مورد راهکارهای تکمیلی برای رفع نارسایی ها و بهینه سازی ااستفاده از این روش در تحقیقات کیفی معرفی شدند که عبارتند از: معرفی دقیق خبرگان و صاحب نظران موضوعی، موقعیت استفاده از خبرگان و صاحب نظران، مناسبت روش و ابزار داده گیری، استفاده از توافق سنجی خبرگانی، نشان (کد) گذاری متناسب با گونه ی روش نظریه پایه، شیوه درست پردازش داده ها , برای دست یابی به خط داستان یا بیرنگ، دست یابی به آستانه سودمندی، تدوین مدل نظری، همگانشی (اجماع) کردن یافته نهایی تحقیق، و بالاخره، ساخت گزاره. گمان این که کاربران روش نظریه پایه ور باید از پیش به این نکته ها در فلسفه و روش شناسی تحقیق و آمارکاربردی و نمونه گیری توجه داشته و آن ها را در استفاده از این روش رعایت کنند، گمان منصفانه ای نیست چون هر روش تحقیقی، به ویژه روش های تولید یا کشف نظریه، از جمله این روش که پایه ی تحقیقات پس از خود هستند، باید به شکل کامل معرفی شوند تا کاربران را از همه ی ویژگی های روش شناسی تحقیق آگاه کند. سخن پیشین سردبیر دردیگرشماره ی این فصل نامه نیز ناظر به نقش مجله های علمی در هدایت محققان و نگارندگان به همین نکته است که نقش این گونه رسانه های علمی صرفا چاپ مقاله های مستخرج از تحقیقات نیست بلکه، آگاهی رسانی روش های؛ رفع نارسایی های روش شناسی تحقیق، پالایش و پیرایش نگاشته ها و نشر یافته های درست به دست آمده از روش های درست انجام تحقیق نیز هست. از این رو، مجله های علمی نه تنها دانش پژوهان و کاربران را از یافته های تحقیقات آگاه می سازند بلکه، ضمن این که مخاطبان خود، اعم از مدرسان، محققان، دانشجویان و کاربران یافته های تحقیقاتی، را دراستفاده از روش های بهینه ومناسب علمی یاری می دهند، از نشر نارسایی ها و گج رفتاری های تحقیقاتی و را یج شدن آن ها نیز پرهیز کنند تا امانت درستی را به صاحبانش برسانند. بر این پایه است که این سخن نیز در این شماره آمد تا توجه مخاطبان فرهیخته ی فصل نامه را به نگاشته ی تخصصی ای به نام " دیدگاه" که از فشرده ی داوری ها و رهنمودها در باره ی استفاده ی درست از روش نظریه پایه ور در این شماره می آید جلب کند. توفیق شما محققان و دانش پژوهان فرهیخته در ادای تکلیف حساس و گرانسنگی که در افرازش علم و گسترش فنآوری بر عهده دارید را از خداوند متعال مسئلت دارم.

موضوعات

• آموزش کشاورزی

عنوان مقاله [English]

سخن سردبیر