نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• غفار قنبری ¹
• امیرحسین علی بیگی ²
• اسماعیل کرمی دهکردی ³

¹ دانشجوی دکتری، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

² استاد، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

³ دانشیار، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

طرح نظام نوین ترویج کشاورزی و پهنه‌بندی عرصه‌های تولید در مرکزهای جهاد کشاورزی به‌منظور افزایش ضریب نفوذ دانش و پوشش خدمات ترویج کشاورزی از سال 1395 در سطح پهنه‌های تولیدی انجام شد. اما با وجود مزایای این طرح، هم‌چنان ایرادهایی از سویگان گوناگون از جمله عدم ‌دسترسی به آمار دقیق در خصوص پهنه‌ها، غیر بومی بودن و تک تخصصی بودن برخی کارشناسان، کمبود بودجه و امکانات، تأمین نشدن زیرساخت‌های مورد نیاز مرکزهای جهاد کشاورزی، بوروکراسی اداری در اجرای طرح‌ها و برنامه‌ها و نیز نگرانی در خصوص نحوه‌ی استمرار این طرح در سال‌های آینده، به آن وارد است. از این روست که لازم است خدمات ترویج کشاورزی با ژرف نگری به شکل همه جانبه بررسی و تحلیل شوند تا مشخص شود که نظام نوین ترویج تا چه حد در افزایش ضریب نفوذ دانش و تحقق پوشش خدمات ترویجی موفق بوده است. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت پوشش خدمات ترویج کشاورزی در استان کرمانشاه و عوامل مؤثر بر ضریب نفوذ دانش در سال 1403 با دیدمان آمیخته اکتشافی (کیفی-کمی) انجام شد. پژوهش از جنبه ماهیتی (هدف)، کاربردی و از لحاظ گردآوری داده‌ها، میدانی بود که به روش علی-ارتباطی انجام شد. در ابتدا شاخص‌های مربوط به پوشش خدمات ترویج کشاورزی و عوامل مؤثر بر آن به صورت کیفی و با استفاده از فن دلفی شناسایی شدند. تجزیه و تحلیل پرسش‌های باز- پاسخ با تحلیل محتوای متعارف که بررسی متن مصاحبه‌ها توسط محقق می‌باشد، انجام شد. جامعه پژوهش در بخش کیفی و آماری که به منظور شناسایی شاخص‌ها انجام شد، اعضای هیأت‌علمی ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه رازی (چهار تن)، کارشناسان مدیریت هماهنگی ترویج استان کرمانشاه (شش تن)، مسئولان ترویج شهرستان‌های استان (پنج تن) و مروجان مسئول پهنه‌ی استان کرمانشاه به شمار هفت تن (درمجموع 22 تن) بودند که به‌صورت هدفمند و از نوع گلوله برفی یا زنجیره‌ای انتخاب شدند. حاصل این مرحله شناسایی 25 شاخص مربوط به پوشش خدمات ترویج کشاورزی و 40 شاخص در ارتباط با عامل‌های مؤثر در گسترش خدمات ترویج و افزایش ضریب نفوذ دانش کشاورزی بود. شاخص‌های شناسایی شده در قالب پرسشنامه طراحی شدند. جامعه آماری پژوهش در بخش کمی، کارشناسان مروج مسئول پهنه‌ی استان‌ کرمانشاه به شمار 711 تن بودند که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان 252 تن به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای با انتساب متناسب بر مبنای سطح‌بندی مرکزهای انتخاب شدند. پس از نرمال‌سازی و وزن‌دهی به شاخص‌ها، وضعیت پوشش خدمات ترویج کشاورزی بر اساس طبقات پنج‌گانه پرسکات-آلن مشخص شد. برای پردازش داده‌ها از آمار توصیفی مانند میانگین و انحراف معیار استفاده شد. عوامل مؤثر بر میزان پوشش خدمات ترویج کشاورزی نیز با استفاده از رگرسیون چندگانه تعیین گردید. یافته‌ها نشان دادند که سطح پوشش خدمات ترویج کشاورزی در استان کرمانشاه در سطح نامناسب بوده است. مقایسه‌ی بین سطح‌های چهارگانه مرکزهای جهاد کشاورزی از لحاظ پوشش خدمات نشان داد که در مرکزهای سطح یک جهاد کشاورزی دهستان پوشش خدمات ترویج کشاورزی نسبت به سایر سطح‌ها مناسب‌تر و در مرکزهای جهاد کشاورزی دهستان سطح سه نسبت به سایر سطح‌ها در شرایط نامناسب‌تری قرار دارد. بر مبنای یافته‌های رگرسیون چندگانه هفت عامل شامل شمار بهره برداران تحت پوشش، وضعیت ریخت‌شناسی منطقه، وجود تعاونی‌های کشاورزی و روستایی و شرکت‌های خدمات مشاوره‏ای فنّی و مهندسی کشاورزی، گوناگونی نظام‌ بهره‌برداری، پراکندگی روستاها و وجود راه آسفالته تا مرکز بر بهبود پوشش خدمات ترویج کشاورزی تأثیر داشتند.

کلیدواژه‌ها

• پوشش ترویج
• نفوذ دانش
• توسعه کشاورزی پایدار
• خدمات ترویج
• نظام نوین ترویج

موضوعات

• آموزش کشاورزی

عنوان مقاله [English]

The coverage status of agricultural extension services in Kermanshah province and the factors affecting it

نویسندگان [English]

• Ghafar Ghanbari ¹
• Amirhossein Alibaygi ²
• Ismail Karami Dehkordi ³

¹ pH.D, student , Department of Agricultural Extension and Education, College of Agriculture & Natural Resources,Razi University ,Kermanshah. Iran

² Professor, Department of Agricultural Extension and Education, College of Agriculture & Natural Resources, Razi University, Kermanshah, Iran

³ Associate Professor, Department of Agricultural Extension and Education, Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The plan for a new agricultural extension system and zoning of production areas in agricultural Jahad centers was implemented in 2016 at the level of production zones in order to increase the penetration of knowledge and the coverage of agricultural extension services. However, despite the benefits of this plan, it still faces various problems, including the lack of access to accurate statistics on zones, the non-locality and single-specialization of some experts, the lack of budget and facilities, the lack of infrastructure required by agricultural Jahad centers, office bureaucracy in implementing plans and programs, and concerns about the continuation of this plan in the coming years. Therefore, it is necessary to examine and analyze agricultural extension services in depth and comprehensively to determine to what extent the new extension system has been successful in increasing the penetration of knowledge and achieving the coverage of extension services. This research aimed to investigate the status of agricultural extension service coverage in Kermanshah province and the factors affecting the knowledge penetration rate in 2024 with a mixed exploratory (qualitative-quantitative) perspective. The research was applied in terms of nature (objective) and field in terms of data collection, and was conducted using a causal correlational method. Initially, the indicators related to the coverage of agricultural extension services and the factors affecting it were identified qualitatively using the Delphi technique. Analysis of open-ended questions was conducted with conventional content analysis, which is the review of the interview text by the researcher. The research population in the qualitative and statistical part, which was conducted to identify the indicators, was the members of the agricultural extension and education faculty of Razi University (four people), experts in the extension coordination management of Kermanshah province (six people), extension officials of the provinces (five people), and promoters responsible for the Kermanshah province area, seven people (a total of 22 people), who were selected purposefully and by snowball. The result of this stage was the identification of 25 indicators related to the coverage of agricultural extension services and 40 indicators related to the effective factors in the expansion of extension services and increasing the penetration rate of agricultural knowledge. The identified indicators were designed in the form of a questionnaire. The statistical population of the study in the quantitative part was 711 extension experts responsible for the Kermanshah province area, of which 252 were selected using the Krejci and Morgan table using a stratified random sampling method with proportional assignment based on the leveling of centers. After normalization and weighting of the indicators, the status of the coverage of agricultural extension services was determined based on the five Prescott -Allen classes. Descriptive statistics such as mean and standard deviation were used to process the data. The factors affecting the coverage of agricultural extension services were also determined using multiple regressions. The findings showed that the level of coverage of agricultural extension services in Kermanshah province was at an inappropriate level. A comparison between the four levels of agricultural extension centers in terms of service coverage showed that in level one rural agricultural extension centers, the coverage of agricultural extension services is more appropriate than at other levels, and in level three rural agricultural extension centers, the coverage is less appropriate than at other levels. Based on the findings of multiple regression, seven factors including the number of farmers covered, the morphological status of the region, the existence of agricultural and rural cooperatives, agricultural technical and engineering consulting service companies, the diversity of the exploitation system, the dispersion of villages, and the existence of an mineral pitch road to the center had an effect on improving the coverage of agricultural extension services.

کلیدواژه‌ها [English]

• Coverage of extension
• Knowledge Penetration
• Sustainable agricultural development
• Extension Services
• Modern Extension System